In Rusland wordt hard gezocht naar manieren om het steeds lagere geboortecijfer op te krikken. President Vladimir Poetin heeft daarom een pakket aan maatregelen aangekondigd om meer geboortes te stimuleren.
Volgens critici gaat het echter niet alleen om bevolkingsgroei, maar ook om meer controle over het privéleven van vrouwen.
Afnemend aantal geboortes
De cijfers zijn duidelijk: in 2023 daalde het vruchtbaarheidscijfer in Rusland naar 1,4 kinderen per vrouw.
Dat ligt ruim onder het vervangingsniveau van 2,1 dat nodig is om de bevolking stabiel te houden zonder migratie.
Het geboortecijfer — ongeveer 7,5 geboortes per 1.000 inwoners — neemt al jaren af, blijkt uit gegevens van de Wereldbank.
De Verenigde Naties waarschuwen dat Rusland tegen het einde van deze eeuw tientallen miljoenen inwoners kan verliezen, door een combinatie van lage geboortecijfers, een hoog sterftecijfer en de gevolgen van de oorlog in Oekraïne.
Nieuw register voor zwangere vrouwen
Om de daling te stoppen, kondigt het Kremlin per 1 maart volgend jaar de invoering aan van een landelijk register voor zwangere vrouwen.
Daarin worden gegevens verzameld over aanstaande moeders, zwangerschapsuitkomsten en de gezondheid van baby’s.
Volgens de regering moet het register zorgen voor betere medische zorg en een duidelijker beeld van de demografische situatie. Niet iedereen gelooft echter dat dit de enige reden is voor de maatregel.
De onafhankelijke krant Novaja Gazeta stelt dat het vooral zal leiden tot strengere beperkingen rond abortus en meer staatsbemoeienis met privébeslissingen van vrouwen.
Druk op abortuszorg neemt toe
Novaja Gazeta meldt dat de druk op artsen en vrouwen die abortus overwegen, toeneemt. Zo zouden gynaecologen worden getraind om vrouwen te overtuigen hun zwangerschap voort te zetten.
Daarbij wordt gewerkt met gesprekstechnieken die vrouwen moeten overhalen van gedachten te veranderen.
In sommige regio’s krijgen artsen een beloning als ze een abortus weten te voorkomen. Andersom kunnen ze worden gestraft als ze de ingreep toestaan.
Volgens critici lijkt dit op een indirect verbod, al heeft Poetin zelf gezegd geen formeel verbod te willen invoeren.
Poetin: “Beslissing ligt bij het gezin”
Tegenover staatsmedia verklaarde Poetin: „Er kan en mag op dit gebied geen druk zijn. De beslissing om een kind te krijgen is een persoonlijke aangelegenheid voor elk gezin.”
”Door gezamenlijke inspanningen moeten we er echter voor zorgen dat jongeren oprecht streven naar de vreugde van het moederschap.”
Tegelijkertijd probeert de staat die “vreugde” te stimuleren met verschillende regelingen.
Zo krijgen zwangere studenten en scholieren in sommige regio’s 100.000 roebel (ruim 1.000 euro) als hun kind wordt geboren.
Campagnes en babyloterijen
De overheid probeert op meerdere manieren geboortes te bevorderen. Zo zijn er babyloterijen waarbij vrouwen prijzen kunnen winnen, zoals auto’s of appartementen.
Op scholen en universiteiten worden evenementen georganiseerd om het “vruchtbaarheidsbewustzijn” te vergroten.
Ook is er een sterke nadruk op het promoten van gezinswaarden. In reclames worden grote gezinnen gepresenteerd als ideaal.
Vrouwen krijgen wettelijke bescherming tegen lange werktijden en er komen beperkingen op kleine woningen. Werkgevers krijgen quota opgelegd om jonge gezinnen te ondersteunen.
Voor vrouwen die hun kind niet zelf kunnen of willen opvoeden, is er de mogelijkheid om het af te staan aan de staat. De bevalling moet dan wel door de vrouw zelf worden bekostigd.
Politiek en privé raken verweven
De aanpak laat zien dat kinderen krijgen in Rusland steeds meer een staatsbelang wordt in plaats van een persoonlijke keuze.
Critici vrezen dat deze koers leidt tot minder keuzevrijheid en meer overheidsbemoeienis.
De komende jaren moet blijken of deze maatregelen het geboortecijfer daadwerkelijk kunnen verhogen — en tegen welke maatschappelijke prijs dat gebeurt.
