Voor veel mensen voelt corona als een afgesloten hoofdstuk. Geen persconferenties meer, geen beperkingen en het dagelijks leven draait weer door. Toch geldt dat niet voor iedereen. Voor een grote groep Nederlanders is covid nog elke dag aanwezig.
Volgens schattingen leven ongeveer 400.000 mensen met langdurige klachten na een besmetting.
Deze klachten vallen onder postcovid, ook wel long covid genoemd. Vermoeidheid, problemen met concentratie, pijn, overprikkeling en een flinke terugval na inspanning bepalen vaak het leven.
Herstel is onzeker, behandelingen zijn schaars en erkenning laat niet altijd op zich wachten.
Juist daarom zorgt een recente ontwikkeling voor veel aandacht: een bestaand medicijn lijkt bij veel postcovidpatiënten verbetering te geven.
Oud medicijn, nieuwe hoop
Het gaat om lidocaïne, een middel dat al tientallen jaren wordt gebruikt. De meeste mensen kennen het als plaatselijke verdoving bij medische ingrepen of als behandeling tegen zenuwpijn. Artsen werken er al meer dan zeventig jaar mee.
Wat nieuw is, is het effect bij postcovid. In aangepaste vorm lijkt lidocaïne niet alleen pijn te verminderen, maar ook andere klachten die vaak voorkomen bij long covid. Denk aan hersenmist, extreme uitputting en gevoeligheid voor prikkels.
De ontdekking kwam niet uit een groot internationaal onderzoek, maar uit de dagelijkse praktijk van een Nederlandse pijnkliniek.
Toeval speelt grote rol
Bij Excellent Care Clinics in Velsen-Noord worden al jaren mensen behandeld met chronische pijn.
Onder hen zaten ook patiënten die na corona langdurige klachten hielden. Zij kregen lidocaïne via een infuus en merkten soms verbetering.
Omdat het voor veel patiënten zwaar was om steeds naar de kliniek te reizen, zochten artsen naar een andere vorm.
Zo ontstond een methode waarbij het middel via injecties onder de huid wordt toegediend, door patiënten zelf.
Wat begon als een praktische oplossing, leverde onverwacht opvallende resultaten op.
Patiënten gaven aan dat niet alleen hun pijn afnam, maar ook klachten als concentratieproblemen en mentale uitputting.
Resultaten vallen op
In een eerste verkennend onderzoek werden 103 ernstig zieke postcovidpatiënten gevolgd.
Het ging om mensen die gemiddeld al 2,5 jaar klachten hadden. Sommigen lagen het grootste deel van de dag op bed en konden nauwelijks functioneren.
Bij ongeveer 80 procent van de deelnemers werd verbetering gezien. De mate van herstel verschilde: bij de één ging het om kleine stappen vooruit, bij de ander verdwenen klachten grotendeels.
Volgens de onderzoekers namen 28 van de 30 gemeten klachten af. Het ging onder meer om pijn, overprikkeling, concentratieproblemen en het bekende verschijnsel waarbij klachten verergeren na inspanning.
Ook zware gevallen reageren
Opvallend is dat juist ook mensen met zeer ernstige klachten verbetering lieten zien.
In de groep zaten patiënten die tot twintig uur per dag moesten liggen vanwege uitputting en pijn.
Dat juist deze groep reageert op de behandeling, maakt het middel extra interessant. Voor veel van deze patiënten was er lange tijd nauwelijks perspectief.
Mogelijke verklaring
Hoe lidocaïne precies werkt bij postcovid is nog niet helemaal duidelijk. Onderzoekers denken dat het te maken heeft met het zenuwstelsel.
Bij postcovid lijken zenuwen bij sommige mensen ontregeld of overactief.
Lidocaïne staat bekend om zijn kalmerende werking op zenuwen. Mogelijk remt het prikkeloverdracht en vermindert het ontstekingsachtige reacties in het zenuwstelsel. Dat zou kunnen verklaren waarom zowel lichamelijke als mentale klachten afnemen.
Tegelijkertijd benadrukken artsen dat vervolgonderzoek nodig is. Niet iedereen reageert hetzelfde en de precieze werking moet beter worden onderzocht.
Groot nadeel: de kosten
De behandeling kent ook een duidelijke keerzijde. Het middel moet speciaal worden bereid door de apotheek. Daardoor lopen de kosten snel op.
Per toediening kost lidocaïne ongeveer 27 euro. Omdat het meerdere keren per dag nodig is, kan dat oplopen tot meer dan 3000 euro per maand.
De behandeling wordt op dit moment niet vergoed door zorgverzekeraars.
De reden: het onderzoek is nog niet groot en gecontroleerd genoeg. Het gaat om een zogenoemde observationele studie, zonder controlegroep.
Voorzichtig optimisme
Hoewel lidocaïne geen wondermiddel is en geen garantie op herstel biedt, zien veel patiënten en artsen dit als een hoopgevend signaal.
Het laat zien dat verbetering mogelijk kan zijn, zelfs na jarenlange klachten.
Het feit dat het om een bekend en relatief veilig medicijn gaat, maakt vervolgonderzoek extra interessant.
Voorlopig blijft de behandeling beperkt tot gespecialiseerde klinieken en is deze niet voor iedereen bereikbaar.
Toch brengt deze ontwikkeling iets wat lang ontbrak in de postcovid-zorg: voorzichtige hoop.
Voor duizenden mensen die al jaren zoeken naar erkenning en perspectief, is dat misschien wel de belangrijkste stap vooruit.